สถานที่ท่องเที่ยวอำเภอปง: ถ้ำผาตั้ง

ถ้ำผาตั้ง

ประมาณปี 2511 พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย ได้จัดตั้งเขตงานขึ้นในพื้นที่รอยต่อระหว่างจังหวัดพะเยาและจังหวัดน่าน ที่บริเวณดอยผาจิ เรียกว่าเขตงาน 24/1 ปฏิบัติงานในพื้นที่อำเภอเชียงคำ อำเภอปงอำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา อำเภอท่าวังผา กิ่งอำเภอบ้านหลวง (ปัจจุบันได้เป็นอำเภอแล้ว) จังหวัดน่าน โดยมี ศูนย์กลางเขตงานอยู่บริเวณดอยผาจิ ดอยผาช้างมีฐานที่มั่นสำคัญคือ สำนักเขต 2 ดอยน้ำสาว มีกำลังประมาณ 350 คน เมื่อปี 2520 ได้เปลี่ยนชื่อเป็นเขตงาน 7 การวางกำลังฐานที่มั่น มีโรงเรือนปลูกสร้างอยู่สองข้างลำน้ำสาย มี บก. เขตงานอยู่บริเวณดอยผาจิ กองทัพภาคที่ 3 ส่วนหน้า และกองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายใน ภาค 3 ได้จัดกองกำลังจากกองพลทหารม้าที่ 1 พตท. 31 ร้อย อสจ. น่าน ทหารพรานจากค่ายปักธงชัยจังหวัดนครราชสีมา เข้าทำการ กวาดล้าง ผกค. เขตงานที่ 7 บริเวณดอยผาจิ ตั้งแต่วันที่ 19 มีนาคม 2525 - 4 พฤศจิกายน 2525 สามารถยึดฐานที่มั่นของ ผกค. เขตงานที่ 7 ได้ทั้งหมด มวลชนและ ผกค. บางส่วนเข้ามามอบตัวและยินดีที่จะปฏิบัติตัวภายใต้กฎหมายและข้อบังคับของทางราชการ ต่อมาทางกองทัพภาคที่ 3 ได้พิจารณาเห็นว่า พื้นที่บริเวณดอยผาจิ ซึ่งเคยเป็นฐานที่มั่นของ ผกค. หากปล่อยทิ้งไว้เนื่องจากกำลังทหารไม่สามารถจะควบคุมรักษาพื้นที่ได้เป็นระยะเวลายาวนาน ผกค. อาจกลับมาใช้เป็นฐานที่มั่น เพื่อปฏิบัติงานขยายอิทธิพลในพื้นที่แถบนี้อีกควรกำหนดให้เป็นพื้นที่ยุทธพัฒนา โดยให้ดำเนินการเสริมสร้างความมั่นคง ด้วยการก่อสร้างเส้นทางยุทธวิธีและจัดตั้งถิ่นฐานถาวรให้แก่ มวลชนชาวเขาที่เข้ามอบตัว โดยพัฒนาด้านเศรษฐกิจและสังคมให้ดีขึ้น ต่อมาคณะรัฐมนตรีได้มีอนุมัติให้ กรป. กลาง ดำเนินการก่อสร้างเส้นทาง 2 เส้นทาง เมื่อ 1 มิถุนายน 2525 เส้นทางที่ 1 จากบ้านผาตั้ง - บ้านขุนกำลัง - ดอยกิ่ว - ผาวัว ไปสิ้นสุดที่บ้านสบขุ่น อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน ระยะทาง 35 กิโลเมตร เส้นทางที่ 2 จากบ้าน พี้เหนือ - น้ำสาว บรรจบเส้นทางสายแรกที่น้ำสาว หรือบ้านสันติสุขในปัจจุบัน ระยะทาง 27 กิโลเมตร สำหรับการจัดตั้ง ถิ่นฐานถาวรของมวลชนชาวเขานั้น กองทัพภาคที่ 3 ได้ขอใช้พื้นที่บริเวณบ้านขุนกำลัง ปัจจุบันในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติแม่ยมและพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำสาว ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้างจัดเป็นที่ทำกินที่อยู่อาศัยของชาวเขาดังกล่าว โดยขออนุมัติดำเนินการโครงการพัฒนาพื้นที่ดอยผาจิ มีกำหนด 3 ปี ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2526-2528 ต่อ ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี ผ่านเลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติซึ่งได้เสนอคณะรัฐมนตรี เพื่อพิจารณาและอนุมัติในหลักการของแผนงาน เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2525 คณะรัฐมนตรีลงมติอนุมัติให้ดำเนินงานตามโครงการพัฒนาพื้นที่ดอยผาจิ หลังจากที่ส่วนราชการหลายแห่งเข้าร่วมดำเนินงานตามโครงการฯ ดังกล่าว ก็เกิดหมู่บ้านใหม่ขึ้น 2 หมู่บ้าน คือ บ้านขุนกำลัง ซึ่งจัดเป็นที่อยู่อาศัยและทำกินของชาวเขาที่อพยพลงมาจากบ้านฉลองกรุง ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และหมู่บ้านสันติสุขบริเวณลุ่มน้ำสาวในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ซึ่งปัจจุบันได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแล้ว เมื่อจัดตั้งหมู่บ้านทั้งสองดังกล่าว หรือดำเนินงานตามโครงการฯ จนครบกำหนดระยะเวลา 3 ปี กองทัพภาคที่ 3 จึงได้ส่งมอบโครงการพัฒนาพื้นที่ดอยผาจิ ให้จังหวัดพะเยา เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2528 ในระหว่างที่ยังมิได้มีการดำเนินงานจัดตั้งหมู่บ้าน และกำหนดบริเวณที่ทำกินรอบพื้นที่หมู่บ้านทั้งสอง ชาวเขาได้เร่งระดมขยายพื้นที่ทำกินออกไปอย่างมากมาย มีการถางป่าเผาป่ารวมทั้งล่าสัตว์เก็บหาของป่าอย่างรุนแรง ทำให้พื้นที่ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าและพื้นที่ใกล้เคียงถูกบุกรุกทำลายเป็นจำนวนหมื่นไร่ ประกอบกับชาวเขาเผ่าแม้วจากหมู่บ้านสบขาม ตำบลควร อำเภอปง ซึ่งตั้งบ้านเรือนอยู่นอกเขตฯ ถือโอกาสเข้าบุกรุกทำกินบริเวณแนวเขตฯ ด้านห้วยซอและห้วยน้ำคาง โดยอ้างว่าทางราชการไม่จัดที่ทำกินให้เหมือนกับที่จัดให้ผู้พัฒนาชาติไทยทั้งสองหมู่บ้าน ปัจจุบันศูนย์พัฒนาและสงเคราะห์ชาวเขาจังหวัดพะเยา โดยคณะกรรมการชาวเขาส่วนจังหวัดพะเยา ยังขอให้ทางราชการผ่อนปรนให้ชาวเขาจากบ้านสบขามอาศัยทำกินในบริเวณที่บุกรุกไปพรางก่อนจนกว่าจะจัดหาที่ทำกินแห่งอื่นให้ได้ สำหรับชาวเขาผู้ร่วมพัฒนาชาติไทย ซึ่งทางราชการจัดทำที่ทำกินให้แล้วกลับไม่ยอมทำกินในพื้นที่ที่จัดไว้โดยอ้างปัญหาต่างๆ มากมาย สำหรับชาวเขาบ้านฉลองกรุง ซึ่งทางราชการได้อพยพลงมาปลูกสร้างบ้านเรือนบริเวณบ้านขุนกำลังก็ยังลักลอบไปทำกินในพื้นที่เดิมในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้าง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้างได้ติดต่อประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ เพื่อหาวิธีการให้ชาวเขาบ้านขุนกำลังกลับลงมาทำกินในพื้นที่ที่จัดไว้ให้จนกว่าสำเร็จ ชาวเขาบ้านขุนกำลังให้ความร่วมมือไม่กลับขึ้นไปในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้างอีกคงมีส่วนน้อยยังคงเข้าไปลักลอบล่าสัตว์และเก็บหาของป่าอยู่บ้าง ก็คงเหลือชาวเขาหมู่บ้านสันติสุข ซึ่งเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้างได้พยายามอย่างยิ่ง ที่จะให้ชาวเขาเหล่านี้ให้ความร่วมมือยินยอม ทำกินอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ซึ่งล้อมรอบหมู่บ้านและพื้นที่ทำกินของชาวเขาบ้านสันติสุข ต่อไป เหตุผลในการประกาศพระราชกฤษฎีกา เนื่องจากป่าดอยผาช้าง ในท้องที่ตำบลผาช้างน้อย ตำบลงิม ตำบลออย ตำบลควน อำเภอปง ตำบลสระ อำเภอชียงม่วน จังหวัดพะเยา และตำบลถืมตอง อำเภอเมืองน่าน ตำบลป่าคาหลวง กิ่งอำเภอบ้านหลวง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน มีสภาพภูมิประเทศเป็นเทือกเขาสูงสลับซับซ้อน สภาพป่าโดยทั่วไป เป็นป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา มีแหล่งน้ำแหล่งอาหารของสัตว์ป่าอุดมสมบูรณ์ มีสัตว์ป่าสงวนและสัตว์ป่าคุ้มครองหลายชนิดอาศัยอยู่อย่างชุกชุม เช่น เลียงผา กระทิง อีเก้ง กวาง กระจง เสือ หมี ชะมด อีเห็น ฯลฯ และนกชนิดต่างๆ เป็นจำนวนมาก ฉะนั้น เพื่อรักษาไว้ซึ่งพันธุ์สัตว์ป่า และให้เป็น ที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าโดยปลอดภัย รวมทั้งเป็นการช่วยป้องกันรักษาต้นน้ำลำธาร และป่าไม้ที่มีอยู่ในพื้นที่แห่งนี้ให้คงอยู่อย่างถาวรตลอดไป เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้าง อยู่ ในท้องที่ตำบลผาช้างน้อย ตำบลงิม ตำบลออย ตำบลควน อำเภอปง ตำบลสระ อำเภอชียงม่วน จังหวัดพะเยา และตำบลถืมตอง อำเภอเมืองน่าน ตำบลป่าคาหลวง กิ่งอำเภอบ้านหลวง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน เนื้อที่ประมาณ 360,648.75 ไร่ หรือ 576.75 ตารางกิโลเมตร ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเล่ม 97 ตอนที่ 208 ลงวันที่ 31 ธันวาคม 2523 ต่อมาได้ยกเลิกและประกาศใหม่เนื่องจากทางราชการมีความจำเป็นต้องใช้พื้นที่ป่าบางส่วน ซึ่งอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาช้าง เพื่ออพยพราษฎรชาวเขาเผ่าม้ง จากหมู่บ้านสันติสุขเข้าไปอยู่อาศัยและทำกินตามโครงการพัฒนาเพื่อความมั่นคงบริเวณพื้นที่รอบดอยผาจิก และเพื่อใช้ที่ดินเป็นที่ตั้งโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนประกอบกับพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าดอยผาช้างในท้องที่ตำบลผาช้างน้อย ตำบลงิม ตำบลออย ตำบลควน อำเภอปง ตำบลสระ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา และตำบลถืมตอง อำเภอเมืองน่าน ตำบลป่าคาหลวง กิ่งอำเภอบ้านหลวง อำเภอเมือง จังหวัดน่าน ให้เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า พ.ศ. 2523 ได้ระบุชื่อของท้องที่ ?ตำบลป่าคาหลวง? ซึ่งไม่ได้ปรากฏอยู่ในแนวเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าตามแผนที่ท้ายพระราชกฤษฎีกาอยู่ด้วย ในการนี้สมควรกันพื้นที่ป่าดังกล่าวออกจากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และแก้ไขชื่อท้องที่ให้ถูกต้อง ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเล่ม 105 ตอนที่ 97 ฉบับพิเศษ หน้า 4 ลงวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2531

https://www.youtube.com/watch?v=tz1KcDgjk4A

และนักเรียนโรงเรียนปงรัชดาภิเษก อำเภอปง จังหวัดพะเยา ในการทำวิดีโอ